سلامت سلامتی

سلامت روان به اندازه سلامت جسم در حفظ سلامت و تندرستی عمومی افراد نقش دارد. سلامت روان زمانی تامین می‌شود که فرد از نظر روانی در آرامش کامل به سر ببرد. یکی از راه‌های تامین سلامت روان، دوری از استرس‌های روزمره است. هرچند که سلامت روان خیلی از ما تحت تاثیر استرس قرار دارد و شاید خیلی‌های ما بگوییم که دوری از استرس کار چندان ساده‌ای نیست، اما یک ترفند ساده برای رسیدن به آرامش، سلامت روان و دوری از استرس، کنار گذاشتن تلفن همراه، حداقل در زمان‌های استراحت یا بودن در کنار خانواده است.

یکی دیگر از راه‌های رسیدن به سلامت روان، حمایت عاطفی اعضای خانواده از یکدیگر است. اگر اعضای خانواده بتوانند در مشکلات کوچک و بزرگ در کنار هم باشند، می‌توانند تاحد قابل قبولی باعث ایجاد آرامش در خانه و حفظ سلامت روان تک‌تک اعضای خانواده شوند. سلامت روان، به نکته دیگری که همان خواب آرام باشد هم بستگی دارد. زمانی ما می‌توانیم توقع حفظ سلامت روان خود را داشته باشیم که بتوانیم خواب آرامی را در طول شب تجربه کنیم. خواب ناکافی یا بی‌خوابی‌های مداوم، تاثیری به شدت منفی بر سلامت روان می‌گذارد و فرد را دچار خستگی، اضطراب و در موارد شدیدتر، بدخلقی و عصبانیت می‌کند.

سلامت روان مساله‌ای است که متاسفانه در بسیاری از جوامع به آن اهمیت چندانی داده نمی‌شود و اگر از فری خواسته شود تا برای بررسی سلامت روان خود نزد روان‌پزشک یا روان‌شناس برود، آن فرد در برابر مراجعه به پزشک از خود واکنش منفی نشان می‌دهد. این در حالی است که پرداختن به بحث سلامت روان در کنار سلامت جسم، یکی از ارکان اساسی حفظ سلامت و تندرستی در بسیاری از کشورهای پیشرفته است. به طور کلی، آرامش در کنار مدیریت هیجان و شناخت از خود، جزو اصول اولیه حفظ سلامت روان محسوب می‌شوند. زمانی ما می‌توانیم درباره سلامت روان خود صحبت کنیم که بدانیم توانایی کنترل هیجانات، مخصوصا هیجانات منفی و ناگهانی خود را داریم.

سلامت سالمندان در دوران سالمندی به شدت به مراقبت‌های دوران جوانی و میانسالی آنها بستگی دارد. اگر بخواهیم سلامت سالمندان را تضمین کنیم، باید هم به فکر سلامت جسم آنها باشیم و هم به فکر سلامت روان آنها. سلامت سالمندان از نظر جسمی، شامل چکاپ‌های دوره‌ای برای تشخیص و درمان زودرس بیماری‌های احتمالی و مراقبت از آنها در برابر بیماری‌هایی که به آنها مبتلا هستند، می‌شود. وقتی بحث از سلامت سالمندان به میان می‌آید، بیشتر ما یاد بیماری‌هایی مانند بیماری‌های قلبی، دیابت یا فشار خون می‌افتیم اما بخش بزرگی از سلامت سالمندان به سلامت روان آنها برمی‌گردد.

حفظ سلامت سالمندان از منظر سلامت روان آنها، گاهی بسیار ساده و تنها وابسته به حفظ روابط عاطفی اطرافیان فرد سالمند با او است. اگر فرزندان یا نوه‌ها بخواهند سلامت سالمندان خود را از نظر روانی در منزل تامین کنند، کافی است که کمی بیشتر به آنها توجه داشته باشند؛ حواسشان به آزمایش‌های دوره‌ای آنها باشد؛ حداقل روزی یک بار به آنها سر بزنند؛ با اجازه خودشان و طوری که حس ترحم به آنها دست ندهد گاهی برای‌شان غذا درست کنند؛ با آنها به پارک و خرید بروند و خلاصه با همه این کارهای کوچک و ساده، قدم بزرگی در بهبود وضعیت سلامت سالمندان از نظر روانی و البته جسمانی بردارند. سلامت سالمندان از نظر جسمانی هم به شدت به نوع خودمراقبتی آنها و مراقبت‌های اطرافیان از آنها بستگی دارد.

یعنی اگر سلامت سالمندان بخواهد در اولویت بسته سلامتی خانواده قرار بگیرد، باید تمام آیتم‌های سلامتی او مانند فشارخون، قند خون و چربی خون به صورت دوره‌ای چک شود. وقتی از سلامت سالمندان حرف می‌زنیم، باید وضعیت آنها از نظر بیماری‌های شناختی مانند آلزایمر یا زوال عقل را هم در نظر بگیریم. سلامت سالمندان از نظر وضعیت شناختی، زمانی تامین می‌شود که فرد پیش از رسیدن به دوره سالمندی، فعالیت‌های مغزی کافی مانند مطالعه، بازی فکری یا یادگیری مداوم را داشته باشد تا مغز او با رسیدن به سنین بالا، توانایی‌های بالقوه خود را از دست ندهد.

برای حفظ سلامت و تندرستی، راه‌ها و رازهای زیادی وجود دارند. یکی از راه‌های حفظ سلامت و تندرستی، داشتن فعالیت‌های فیزیکی مستمر و روزانه است. افرادی که به فکر سلامت و تندرستی خود هستند، باید حداقل روزی 30 دقیقه پیاده‌روی با سرعت متوسط انجام دهند یا برای حفظ سلامت و تندرستی خود، روزی 30 دقیقه نرمش بکنند تاحدی که ضربان قلب‌شان تندتر بشود و به اندازه کافی هم عرق بکنند. راه دیگر رسیدن به سلامت و تندرستی، داشتن یک برنامه غذایی سالم است. منظور از برنامه غذایی سالم برای حفظ سلامت و تندرستی، پیروی از الگوهای غذایی صحیح مانند کاهش مصرف چربی‌ها و افزایش مصرف میوه‌ها و سبزی‌ها است. سلامت و تندرستی ما از نظر تغذیه‌ای، با پرهیز از مصرف قند و شکر در کنار جایگزین کردن غلات سبوس‌دار به جای غلات آرد سفید هم تاحد زیادی تضمین خواهد شد.

سلامت و تندرستی ما، فقط تحت تاثیر عوامل جسمانی نیست و عوامل روانی هم در حفظ سلامت و تندرستی‌مان موثر خواهند بود. هرچه که ما بیشتر آرامش داشته باشیم، می‌توانیم خواب راحت‌تر و عمیق‌تری را تجربه کنیم و به این ترتیب، علاوه بر سلامت و تندرستی جسم، سلامت و تندرستی روان‌مان هم تامین خواهد شد. حفظ سلامت و تندرستی در شرایط استرس‌زا، کمی سخت می‌شود. به همین دلیل هم به تمام افرادی که زندگی‌شان خواه‌ناخواه تحت تاثیر استرس قرار دارد، توصیه می‌شود که برای حفظ سلامت و تندرستی خود، کمی استرس را از محیط کار و زندگی‌شان دور کنند.

این کاهش استرس می‌تواند با ورزش کردن یا هم‌صحبتی با دوستان و خانواده اتفاق بیفتد. پرهیز از مصرف دخانیات، خط کشیدن دور استعمال سیگار، دوری از قلیان و در نهایت، فکر نکردن به مصرف انواع مواد محرک، از دیگر رازهای اساسی برای حفظ سلامت و تندرستی فرد است. اگر می‌خواهید زندگی سالم‌تر و همراه با آرامشی را تجربه کنید، هرگز اختصاص زمان شخصی برای خودتان را هم فراموش نکنید. یعنی هفته‌ای یا حداقل، دوهفته‌ای یکبار، یک روز را فقط و فقط برای رسیدن به علاقمندی‌های خود اختصاص بدهید تا با رسیدن به آرامش روانی، سلامت و تندرستی جسمانی‌تان هم تامین شود.

سلامت دهان و دندان به عوامل بسیار زیاد و مختلفی وابسته است. یکی از عوامل تاثیرگذار بر حفظ سلامت دهان و دندان، عوامل تغذیه‌ای است. به عنوان مثال، مصرف حجم بالایی از خوراکی‌های شیرین مانند نوشابه‌های گازدار، کیک و کلوچه، می‌تواند تهدید بزرگی برای سلامت دهان و دندان باشد. از طرف دیگر، مصرف بی‌رویه خوراکی‌های رنگی مانند نوشابه‌های مشکی، شکلات، چای و قهوه هم علاوه بر تاثیر منفی بر سلامت دهان و دندان، باعث ایجاد ظاهری نامناسب برای دندان‌ها هم می‌شود.

نوشیدن چای یا قهوه داغ، سلامت دهان و دندان را از آن جهت تحت تاثیر قرار می‌دهد که می‌تواند به مرور زمان باعث ایجاد ترک‌هایی بر سطح دندان‌ها شود و به این ترتیب، هم رنگ گرفتن این ترک‌ها ظاهر دندان‌ها را ناخوشایند کند و هم گیر کردن باقیمانده مواد غذایی در این ترک‌ها، باعث به خطر افتادن سلامت دهان و دندان شود. عامل دیگری که سلامت دهان و دندان را تهدید می‌کند، جویدن خوراکی‌های بسیار سفت مانند یخ یا شکستن پسته و فندق با دندان‌ها است. این کارها می‌توانند منجر به شکستن دندان‌ها و افت سلامت دهان و دندان شوند.

عادت بسیار نادرست دیگری که به شدت به سلامت دهان و دندان آسیب می‌رساند، نگه داشتن اشیایی مانند چوب لباسی با دندان‌ها برای آویزان کردن لباس به آنها است. حالا این نکته مطرح است که چطور می‌توان سلامت دهان و دندان را بهبود بخشید؟ اولین و مهم‌ترین توصیه برای حفظ و ارتقا سلامت دهان و دندان، مسواک زدن شبانه و استفاده مداوم از نخ دندان است.

اگر عادت کنید پس از صرف خوراکی‌های شیرین و چسبناک مانند کیک و کلوچه یا تافی و شکلات، دندان‌های خود ار مسواک کنید، می‌توانید قدم بلندی در راه افزایش بهداشت و سلامت دهان و دندان خود بردارید. از طرف دیگر، همه ما باید عادت کنیم برای حفظ سلامت دهان و دندان خود، خوراکی‌های بیش از حد اسیدی مانند لیمو، قره‌قروت یا لواشک را روی دندان‌ها نمالیم تا باعث تخریب بافت مینای دندان‌ها نشویم. ضمن اینکه گرداندن آب در دهان بعد از خوردن هر نوشیدنی یا خوراکی رنگی هم کمک بزرگی به افزایش سلامت دهان و دندان خواهد کرد.

علاوه بر تربیت و حمایت، یکی دیگر از مهمترین وظایف پدر و مادر در بزرگ کردن فرزندان، توجه به سلامت کودکان است. کودکان، موجودات حساس و بی‌پناهی هستند که نیاز به حمایت 100 درصدی پدر و مادر دارند. برای اینکه سلامت کودکان تضمین شود، بهترین کار این است که از همان دوران بارداری و حتی پیش از آن، به نیازهای کودک توجه شود. سلامت کودکان، شامل حوزه‌های مختلفی از جمله سلامت جسم، سلامت روان، نحوه برخورد با کودکان و تربیت آن‌ها می‌شود. به منظور حفظ سلامت کودکان، والدین موظف هستند بهترین شرایط زندگی را برای کودک فراهم کنند.

ایجاد محیطی آرام و امن، تامین نیازهای کودک از نظر پوشاک، خوراک و تحصیل و رسیدگی به امور تربیتی کودک، فاکتورهای اولیه‌ی تضمین سلامت کودکان هستند. کودکان همواره در حال رشد هستند بنابراین باید به تغذیه آن‌ها و دریافت کامل مواد معدنی و ریزمغذی‌ها توجه ویژه‌ای شود. اگر سلامت کودکان نادیده گرفته شود، کودک با مشکلات بسیاری در آینده روبه‌رو خواهد شد و چه بسا مشکلات تا آخر عمر همراه او باشند.

در حوزه سلامت کودکان، مبحث سلامت روان بسیار حائز اهمیت است. اگر والدین از سلامت روانی برخوردار نباشند و محیط خانه برای کودک به نحوی نباشد که از بودن در آن لذت ببرد، در آینده با فردی روبه‌رو خواهیم بود که همانند والدین خود اطرافیان را آزاد دهد. والدینی که به سلامت کودکان اهمیت می‌دهند، به کمک بازی و تفریح، مسائل تربیتی را به آن‌ها آموزش می‌دهند. امروزه بازی‌ها و کتاب‌های بسیاری در دسترس هستند که اخلاقیات و آداب صحیح انجام هر کاری را به کودک آموزش می‌دهند. به منظور تأمین سلامت کودکان، بهتر است مادر براساس یک برنامه منظم، به تغذیه و واکسیناسیون کودک رسیدگی کند.

سلامت کودکان برای جامعه نیز مهم است به همین خاطر بخش پزشکی کشور از ابتدای بارداری مادران به دنبال غربال کردن کودکان و در صورت امکان درمان آن‌ها است. در دوران کودکی و مدرسه نیز آزمایشات غربالگری و واکسیناسیون جمعی انجام می‌شود تا به تدریج برخی از بیماری‌ها به طور کلی در جامعه ریشه‌کن شود تا جامعه در آینده متحمل هزینه‌های بیشتری برای درمان نشود.

سلامت زنان یکی از مهمترین مسائل در زندگی زنان است. زنان باید به سلامت خود اهمیت بدهند تا بتوانند سلامت دیگر اعضای خانواده را تضمین کنند. سلامت زنان شامل تغذیه مناسب، حفظ تناسب اندام، انجام آزمایش‌های غربالگری، انجام چکاپ‌های ماهیانه و توجه به زیبایی و سلامت پوست و مو است. سلامت زنان از دوران بلوغ، اهمیت ویژه‌ای پیدا می‌کند. از آنجایی که دختران جوان، باید برای بارداری آماده شوند، نیاز به پیگیری بیشتری برای حفظ سلامتی خود دارند. روزانه 30 دقیقه ورزش، می‌تواند به حفظ سلامت زنان و تناسب اندام در آن‌ها کمک کند. برای داشتن اندامی متناسب، زنان باید تغذیه مناسبی نیز داشته باشند. اکثر زنان، به دلیل دوره‌های قاعدگی، بارداری و یائسگی، در زندگی، دچار کمبودهایی هستند که باید به آن‌ها توجه شود.

برای توجه به سلامت زنان، نیاز به انجام آزمایش‌هایی از قبیل تست پاپ‌اسمیر، ماموگرافی، آزمایش کامل خون، آزمایش‌ها غربالگری سرطان‌های زنانه مانند سرطان رحم، سرطان تخمدان و سرطان پستان است. سلامت زنان از نظر روانشناختی نیز باید تأمین شود. بسیاری از زنان، به ویژه زنان خانه‌دار، به دلیل ابتلا به روزمرگی دچار افسردگی می‌شوند و همین حس بد به سایر اعضای خانواده نیز منتقل می‌شود. بیماری‌هایی مانند چاقی، دیابت، پوکی استخوان و مشکلات قلبی عروقی همیشه در کمین زنان هستند. سلامت زنان حتی در سنین یائسگی نیز از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.

در این دوران تغییرات هرومونی باعث بروز بسیاری مشکلات از جمله پوکی استخوان می‌شود. به همین خاطر است که از دوران جوانی باید به سلامت زنان اهمیت داد تا در دوران سالمندی با مشکلات زیادی روبه‌رو نشوند. در حوزه سلامت زنان، ورزش یکی از ملزومات زندگی زنان است که متأسفانه توسط بسیاری از زنان نادیده گرفته می‌شود. ورزش‌هایی مانند شنا، یوگا، پیاده‌‌روی، دوچرخه سواری، ایروبیک بهترین گزینه برای حفظ سلامت زنان هستند. زنانی که به این امر توجه دارند کمتر دچار اضافه وزن و چاقی که مادر بسیاری از بیماری‌ها است می‌شوند.

سلامت مردان یکی از موضوعات قابل اهمیت و مورد بحث در هر جامعه است. از آنجا که معمولا آقایان به سلامتی خود کمی بی‌توجه هستند و کمتر از خانم‌ها به پزشک مراجعه می‌کنند، بنابراین، پرداختن به «سلامت مردان» در جامعه، از اهمیت بالایی برخوردار می‌شود. یکی از مواردی که سلامت مردان را تحت‌الشعاع خود قرار می‌دهد و زمینه‌ساز ابتلا به بسیاری از بیماری‌های دیگر در آنها می‌شود، بیماری دیابت است. ابتلا به بیماری دیابت، از چند جهت سلامت مردان را به خطر می‌اندازد؛ یعنی هم شانس ابتلا به بیماری‌های قلبی را در آنها افزایش می‌دهد و هم خطر ابتلا به ناراحتی‌های چشمی و کلیوی را در آنها بالا می‌برد. سلامت مردان، فقط با توجهِ به بیماری‌هایی که آنها را در معرض خطر قرار می‌دهد، تهدید نمی‌کند؛ بلکه می‌تواند در اثر رعایت نکردن سبک زندگی سالم هم به خطر بیفتد.

سلامت مردان را می‌توان با چند توصیه کاربردی به آنها تامین کرد: ورزش منظم و روزانه، مصرف روزانه حداقل 5 وعده میوه و سبزی خام و تازه، کاهش مصرف غذاهای سرخ‌شده، کم کردن مصرف چربی و نوشیدن حداقل 8 لیوان آب ساده در طول روز. سلامت مردان با یک عامل به ظاهر ساده دیگر هم به خطر می‌افتد و آن عامل، چیزی نیست جز نور آفتاب. نور آفتاب می‌تواند سلامت مردان را از نظر ابتلا به پیری زودرس پوست یا حتی سرطان پوست به خطر بیندازد. از این رو به تمام آقایان توصیه می‌کنیم که هرگز استفاده از کرم ضدآفتاب را فراموش نکنند و حتما هم در روزهای آفتابی، کلاه لبه‌داری با لبه حداقل 7.5 سانتی‌متری روی سر خود بگذارند.

تغذیه سالم از دیگر موارد پیشنهادی برای حفظ سلامت مردان است. مثلا گوجه‌فرنگی، یکی از بهترین مواد غذایی برای ارتقاء سلامت مردان معرفی شده است. چرا؟ چون حجم بالایی از لیکوپن را در خود جای داده و به همین دلیل هم سلاح ارزشمندی برای پیشگیری از ابتلا به سرطان پروستات محسوب می‌شود. موز، یکی دیگر از خوراکی‌های پیشنهادی برای افزایش سلامت مردان است. موز، دارای حجم بالایی از پتاسیم است که هم به تنظیم فشار خون در بدن مردان کمک می‌کند و هم باعث بهبود عضله‌سازی در بدن آنها می‌شود.